Przypisy
Przypisy to źródła cytowanych lub powoływanych przez Ciebie fragmentów lub danych, zwięzłe komentarze, objaśnienia, uwagi dodatkowe, które uważasz za warte wspomnienia, ale które wprowadzone do tekstu głównego mogłyby go zbytnio komplikować, wręcz zakłócić tok wywodu. Innymi słowy, przypisy stanowią doskonałą alternatywę dla tych wszystkich informacji i elementów, na które nie znalazłeś miejsca w tekście podstawowym, a które, mimo to, chciałbyś lub powinieneś przytoczyć. Mało tego, umiejętnie sformułowane i użyte, uczynią Twoją pracę bardziej przejrzystą i kompletną.
Rodzaje przypisów
1. Przypisy źródłowe zwykłe - wskazują bezpośrednie źródło pochodzenia zaczerpniętego cytatu, informacji, opinii, przytoczonych przez Ciebie danych liczbowych itp. Jednym słowem, ujawniają i dokumentują źródła, z których korzystasz (zob. Schemat opisu bibliograficznego źródeł), służąc tym samym weryfikacji przedstawionych przez Ciebie treści. Na przykład:
1 Kopaliński W., Słownik symboli, Wyd. 2, Warszawa, WP, 1990, s. 166.
Tzw. cytowanie z drugiej ręki powinno być stosowane tylko wówczas, gdy dostęp do źródła pierwotnego jest utrudniony. Fakt cytowania pośredniego powinieneś ujawnić w przypisie w następujący sposób:
1 Birkenmajer J., Dramat Wyspiańskiego o „Wiankach”, „Kurier Literacko-Naukowy” 1934 nr 26 s. III. Cyt. za Wyspiański, pod red. Z. Lisowskiego, Siedlce, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, 2001, s. 276.
2. Przypisy źródłowe rozszerzone – w tego typu przypisach poza wskazaniem źródła możesz przytoczyć jakiś cytat lub omówić szczegółowiej powołane poglądy, które mają jedynie pośredni związek z głównym tokiem wywodu. Na przykład:
1 Pogląd swój uzasadniał tym, „że wprowadził on do poezji obrazy, słowa, postacie zawsze znane – ale którym on dopiero nadał wagę symbolu, uczynił odrębnym poetyckim światem, od którego zaczynali Tuwim, Wierzyński i wielu innych” – Lechoń J., Dziennik, Wyd. 1 krajowe, T. 2, Warszawa, PIW, 1992, s. 411.
3. Przypisy odsyłające – za ich pomocą możesz odesłać czytelnika do innych fragmentów swojej pracy lub do pozostałych opracowań w celu uzyskania dokładniejszych informacji bądź porównania Twoich lub przedstawionych przez Ciebie poglądów z innymi, np.:
1 Obszerniejsze wyjaśnienia na s. 12-15.
2 Zob. tab. nr 3.
3 Na temat periodyzacji wieku młodzieńczego zob. też podział wg: Okoń W., Słownik pedagogiczny, Wyd. 5 zm., Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, Wiek młodzieńczy, s. 228.
4 Szerzej na ten temat: Sołżenicyn A., Archipelag Gułag 1918-1956, T. 2, Warszawa, Nowe Wydawnictwo Polskie, 1990, cz. 3, rozdz. 7, Życie codzienne, s. 166-190.
4. Przypisy polemiczne – ułatwią wybrnięcie z sytuacji, w której podejmujesz polemikę z przedstawionymi poglądami, ale przeprowadzenie jej w tekście głównym rozbiłoby tok wywodu. Równie dobrze wykorzystać możesz je w przypadku, gdy w literaturze prezentowane są rozbieżne poglądy w jakiejś kwestii, a Ty przyjmujesz tylko jeden z nich. Do pozostałych, mniej związanych z Twoimi rozważaniami, z powodzeniem odnieść się możesz krytycznie właśnie w przypisie. W pierwszych słowach przypisu powinieneś podkreślić jego polemiczny charakter, np.:
1 Trudno natomiast zgodzić się ze stanowiskiem X,Y,Z, którzy...
2 Zupełnie inaczej do tej kwestii odnosi się X, twierdząc, że...
3 Wiązanie tych faktów i okoliczności nie uważam za zasadne, ponieważ...
4 Źródła historyczne nie potwierdzają wspomnianych przekazów...
5 Wątpliwości co do wiarygodności tych badań mogą wynikać z przyjęcia przez X niejasnych kryteriów dotyczących...
Dobrze byłoby, gdyby Twój przypis polemiczny nie tylko wskazywał na różnice poglądów, ale przedstawiał też krótką, aczkolwiek konkretną argumentację.
5. Przypisy dygresyjne – to margines dla dodatkowych uwag, spostrzeżeń, wyjaśnień nie mających charakteru polemicznego. W zasadzie w tego typu przypisach nie powinieneś wskazywać żadnych źródeł, a jeśli już, to tylko w związku z uczynioną dygresją, np.:
1 Aluzja prawdopodobnie do następującego fragmentu Iliady: Lecz mężny Hektor pola nie odbieżał [...]. Homer, Iliada, Wyd. 7, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1950, ks. VII, w. 249-252, s. 115.
2 Dysekcja (z łac.) – analiza, drobiazgowe badanie.
3 Mścisław Godlewski (1846-1908) – publicysta warszawski, kolega redakcyjny i serdeczny przyjaciel Sienkiewicza.
4 Traviata - opera Verdiego (1853).
5 IPPTL – Instytut Popierania Polskiej Twórczości Literackiej (1930-1939).
6 Trudno powiedzieć, czy Prus ma na myśli nowelę Sienkiewicza Latarnik, czy szkic Wspomnienie z Maripozy.
7Chodzi tu o powstanie styczniowe, w którym bohater powieści brał udział.
Układ przypisów
Przypisy możesz umieścić u dołu strony, na końcu rozdziału lub końcu opracowania. Ze względu jednak na przejrzystość i wygodę w korzystaniu najlepiej stosować przypisy dolne odnoszące się do poszczególnych stron. Przypisy powinieneś oddzielić od tekstu głównego odstępem dwu wierszy oraz linią, jak również stosować czcionkę o stopień lub dwa mniejszą od tekstu zasadniczego.
Dobrze będzie, jeśli uszeregujesz je w kolejności numerów odpowiadających porządkowi powołań w tekście, przy czym pamiętać powinieneś, żeby pierwsze powołanie każdej pozycji bibliograficznej (przypisu źródłowego) zawierało elementy opisu źródła pozwalające na jego identyfikację (zob. Schemat opisu bibliograficznego źródeł). Drugie i każde następne powołanie danej pozycji możesz ograniczyć tylko do nazwy autora(ów) lub tytułu dzieła w przypadku pracy zbiorowej, wybranego skrótu oraz numerów stronic(y) źródła, do których ewentualnie odwołujesz się tym razem, np.:
1 Żeromski S., Ludzie bezdomni, Wyd. 25, Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1980, s. 118.
2 Mickiewicz A., Pan Tadeusz, Wyd. 29, Warszawa, Czytelnik, 1980, s. 9.
3 Żeromski S., jw., s. 250.
3 Żeromski S., wyd. cyt., s. 250.
3 Żeromski S., op. cit., s. 250.
Oczywiście reguła ta nie może być stosowana w przypadku wcześniejszego cytowania innych pozycji tego samego autora. W celu sprecyzowania, o który tytuł Ci chodzi, powinieneś podać pierwszy jego wyraz lub kilka początkowych wyrazów oraz ewentualne strony, do których odwołujesz się tym razem, np.:
1 Żeromski S., Ludzie bezdomni, Wyd. 25, Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1980, s. 118.
2 Żeromski S., Przedwiośnie, Wyd. 31, Warszawa, Czytelnik, 1991, s. 97.
3 Żeromski S., Ludzie bezdomni, s. 123.
4 Żeromski S., Przedwiośnie, s. 28.
5 Żeromski S., Ludzie bezdomni, s. 170.
Jeśli jednak wskazujesz pracę wspomnianą już w przypisie bezpośrednio poprzedzającym przypis aktualnie formułowany, powinieneś zastosować skrót wybrany spośród niżej wymienionych:
1 Żeromski S., Ludzie bezdomni, Wyd. 25, Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1980, s. 118.
2 Tamże, s. 250.
2 Ibidem, s. 250.
2 Ibid., s. 250.
I Liceum
Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Węgrowie
ul. Adama Mickiewicza 3
07-100 Węgrów
tel./fax: (0 25) 792 44 24e-mail: lo_weg@poczta.onet.pl
webmaster: Marcin Łosiewicz kl.3mi
created by: Paweł Piotrowski