Historia Szkoły

WĘGROWSKA STULATKA

MIĘDZYWOJNIE

Dzisiejszy, pierwszy, odcinek historii szkoły poświęcony jest latom 1918–1939.

To właśnie we wrześniu 1918 roku dzięki inicjatywie prezesa węgrowskiego oddziału Polskiej Macierzy Szkolnej – doktora Karola Szamoty oraz działaczom między innymi Kazimierza Barbasiewicza, Józefa Gołębiewskiego, Melanii Ilczuk, Konstantego Kossolnidzkiego, Czesława Łagowskiego, Lecha Nowackiego Stanisława Wangrata, władze oświatowe w Warszawie wyraziły zgodę na otwarcie szkoły średniej w Węgrowie, której nadano nazwę Gimnazjum Koedukacyjne Polskiej Młodzieży Szkolnej w Węgrowie. Sytuacja placówki była wówczas trudna. Część społeczeństwa sprzeciwiała się założeniu gimnazjum, uważając je za luksus. Także wspólna nauka dziewcząt i chłopców była źle widziana. Natomiast trudności finansowe zostały przezwyciężone dzięki Józefowi Gołębiowskiemu; podarował on na rzecz szkoły dwa domy oraz ogród znajdujący się między ulicą Długą (dzisiaj Kościuszki) a Piwną.

Na „lokal” dla gimnazjum przeznaczono budynek  przy ulicy Ogrodowej (obecnie Mickiewicza), a  wybudowany został przez Zarząd Budowy Szkoły około 1895 roku. W obawie przed konfiskatą szkoły właścicielami hipotecznymi zostali proboszcz parafii w Korytnicy, ksiądz Ignacy Jasiński, właściciel majątku rucheńskiego – Stanisław Łubieński oraz ludwisarz Antoni Włodkowski. Po ich śmierci Ignacy Jasiński przepisał notarialnie całą nieruchomość na rzecz parafii w Węgrowie.

Już na początku października 1918 roku odbyły się egzaminy wstępne,  po których przyjęto ponad stu uczniów do szkoły. Nauka zorganizowana była w czterech oddziałach: wstępnym, pierwszym, drugim i trzecim ośmioklasowego gimnazjum filologicznego. Pierwszym dyrektorem szkoły został Stefan Czapliński.

W 1920 roku Polska Macierz Szkolna przekazała placówkę Sejmikowi Węgrowskiemu. Wtedy też została zmieniona nazwa placówki na Gimnazjum Koedukacyjne Powiatowego Sejmiku Węgrowskiego w Węgrowie. W tym okresie szkołą kierowali: od 1921–1927 Bonisław Pasławski, Wacław Antosiewicz do roku 1929, a w latach 1929 –1933 Stefan Chrupczałowski.

W 1926 roku pierwszy egzamin dojrzałości złożyło ośmiu abiturientów. Świadectwa maturalne wówczas otrzymali: Helena Bergman, Jan Berliński, Polikarp Grzymała, Longinus Kowalczyk, Leonia Nejman, Marian Rudnik, Lucjan Rusjan oraz Edward Turniak, który później tak opowiadał: „ten, kto miał dobrą maturę, nie potrzebował żadnej protekcji, żeby dostać się na studia.  W mojej klasie ósmej było nas ośmioro i pawie wszyscy dostali się na studia”.

W latach 1929–1933 świadectwo dojrzałości uzyskało już 70 osób. Helena Boryś-Lisowska, maturzystka z 1930 roku, tak wspomina pobyt w szkole:

 Pobyt mój w szkole przypada na lata dwudzieste […]

Kraj był biedny, zniszczony, zacofany […]

Sytuacja szkoły była również nie najlepsza. Brak sal lekcyjnych, brak sprzętu, pomocy szkolnych i biblioteki. Przy tych wszystkich materialnych trudnościach było grono ludzi całkowicie oddanych szkole.

Pamiętam, był mały niepokaźny, profesor historii Jan Ogrodnik, którego sumiaste wąsy i surowość, trzymały nas w rygorze. Ten człowiek […] chciał koniecznie stworzyć bibliotekę. […] Za każdą nieuwagę, za każdą nieprzygotowaną lekcję, za każde spóźnienie czy inne wykroczenie wymierzał […] daninę 5gr. […] po latach z tych właśnie groszówek, dzięki wytrwałości profesora, powstał zalążek biblioteki.

Szkole brak było chóru i orkiestry. Skąd wziąć instrumenty?...a skąd odpowiedniego muzyka? Otóż znalazł się taki […]z zapałem i dobrymi chęciami. Mam na myśli prof. Hipolita Nartanowicza. Zorganizował chór […]; później powstała orkiestra.

Od połowy lat dwudziestych poziom nauczania obniżył się, zmniejszała się też liczba uczniów, a szkoła miała trudności finansowe. W 1933 roku Sejmik Węgrowski  zrzekł się prowadzenia placówki i przekazał ją powołanemu specjalnie w tym celu Towarzystwu Szkoły Średniej w Węgrowie. Dyrektor Aleksy Chmielewski w dużej mierze przyczynił się do poprawy warunków nauczania. Placówka otrzymała pomoce naukowe oraz sprzęt muzyczny. Gimnazjum miało już wtedy swoją bibliotekę, świetlicę, a także zapewnioną pomoc lekarza.

W 1935 roku dziekan węgrowski, ksiądz Kazimierz Czarkowski, oddał gmach przy ulicy Ogrodowej (obecnie ulicy Mickiewicza)  w dzierżawę na prowadzenie Gimnazjum Humanistycznego im. Królowej Jadwigi. W 1937 roku dobudowano prawe skrzydło  budynku z czterema salami lekcyjnymi, a z funduszu Komitetu Rodzicielskiego dokupiono plac od strony południowej, aby rozszerzyć boisko szkolne.

Placówka była także zauważana i doceniana w środowisku lokalnym. Szkolne koło teatralne prezentowało mieszkańcom Węgrowa sztuki teatralne, m.in. Dziady Adama Mickiewicza, czy Wesele Stanisława Wyspiańskiego przygotowane przez polonistkę Stefanię Sztaudynger, a szkolna orkiestra dęta grą uświetniała uroczystości miejskie. Uczniowie urządzali popisy gimnastyczne oraz brali udział w imprezach sportowych, które Tadeusz Tomaszkiewicz (matura 1938 r.) opisywał tak:

Ale były i festyny sportowe i mecze. W zawodach lekkoatletycznych w Sokołowie, Wyszkowie, Ostrowi Mazowieckiej ja pchałem kulą, Starzyński rzucał dyskiem, Roman Figowy skakał wzwyż i dal, Dzidek Nowakowski biegał sprinty, Kokoszka Roman też, Kobyłko średnie dystanse, a Władek Śledziewski długie. A jak był mecz piłkarski – to było święto dla Węgrowa. Widownię tworzyli głównie Żydzi, mieszkańcy Węgrowa, którzy krzyczeli „gol!”. Na swoich meczach nawet wkraczali na boisko. Raz pamiętam mecz w 1937r ze „Strzelcem”; był remis 1:1. Strzelca trenował pan prof. Pisznot od łaciny. To była doba drużyna, bo grali tam nasi koledzy, którzy nie potrafili pogodzić sportu z nauką.

 W latach 1926–1939 już 188 abiturientów otrzymało świadectwo dojrzałości.

Ten okres dalszego rozwoju szkoły oraz  najlepszego czasu w życiu młodych ludzi przerwał wybuch drugiej wojny światowej.

   Ciąg dalszy historii szkoły w następnym numerze.

Ewa Dmowska

 Materiały publikowane w miesięczniku: "Węgrowskie Bądźmy Razem".

Źródło:

1.       Kołodziejczyk, Szkolnictwo, oświata, życie społeczno-kulturalne, w: Węgrów dzieje miasta i okolic w latach 1441–1944, red. A. Kołodziejczyk i T. Swat, Węgrów 1991.

2.       S. Łasek, M. Poławska, S. Kowalczyk, J. Rostek, Aleksy Chmielewski – dyrektor, nauczyciel, towarzysz broni, w: 95 lat Liceum Ogólnokształcącego w Węgrowie, red. K. Księżak, Węgrów 2013.

3.       J. Mielniczek, Szkoła Główna Węgrowska, w: Węgrów, miasto moje, a w nim…, Węgrów 2017.

4.       J. Mielniczek, Szkoła. 75-lecie Liceum Ogólnokształcącego w Węgrowie, Węgrów 1994.

5.       40 lat.  Gimnazjum w Węgrowie 1918–1958. Węgrów 1958.

6.       50 lat Gimnazjum w Węgrowie 1918–1969, Węgrów 1968.

7.       Szkoła wielu pokoleń, red. M. Dębski i in., Węgrów 1998.

DYREKTORZY SZKOŁY: